Over gladiolen
Over gladiolen, Nijmeegse vierdaagse en scheldwoorden
De gladiool wordt ook wel zwaardlelie genoemd en komt uit de familie van de lissen. De botanische naam is afgeleid van het Latijn. Plinius de Oudere (Gaius Plinius Secundus) schreef deze naam voor de bloem in zijn boek Naturalis Historia.
De dood of de gladiolen
De dood of de gladiolen, kent u die uitdrukking? Het wil zoiets zeggen als: Ik waag het erop, het is alles of niets!
Maar waar komt die uitdrukking nou eigenlijk vandaan? De oorsprong hiervan blijkt te liggen bij de gevechten van de gladiatoren in een grijs ver verleden.
In de vroege jaren, aan het begin van de jaartelling werden er ter volksvermaak gevechten gehouden tussen gladiatoren, de zwaardvechters. Want gladiator komt van het Latijnse woord ‘Gladius’ wat zwaard betekent en ook de naam van de bloem gladiool komt daar dus vandaan.
Deze naam is aan de bloem gegeven door Plinius de Oudere die over botanica, plantkunde, schreef in zijn encyclopedie, de Naturalis historia. De bladen van de gladiool hebben namelijk een zwaardvorm. De betekenis van het Latijnse woord ‘gladiolus’ is ‘zwaardje’.
Naturalis historia
Tegenwoordig vinden we antwoord op al onze vragen op internet. Vroeger, en dat is helemaal nog niet zo lang geleden, haalden we onze informatie vaak uit de encyclopedie die veel mensen in huis hadden staan. In het jaar 77 na Chr. werd het eerste boek uitgegeven van de allereerste encyclopedie, die van Plinius de Oudere. Een wijze man die vond dat hij alle kennis en kunde die hij had over de toenmalige wereld, moest opschrijven, in het Latijn. Hij maakte er een groot naslagwerk van, in 37 delen. Een soort Google van zijn tijd.
Symboliek van gladiolen
In die tijd, de Romeinse tijd, waren dus ook de gevechten tussen de gladiatoren. De gevechten waren op leven of dood. Het was alles of niets. De dood of de gladiolen! De verliezer vond de dood, de winnaar werd bedolven onder gladiolen een bloem die staat voor kracht, overwinning en trots. De gladiator, zwaardvechter, geëerd met gladiolus, de zwaardlelie.
De dood of de gladiolen; ik waag het erop, het is alles of niets. Of het wordt een mislukking òf een glorieuze overwinning.
Tegenwoordig kennen we die uitdrukking van de wielersport maar ook van de Nijmeegse vierdaagse. In 2020 en 2021 ging het niet door maar nog even dan begint de Nijmeegse vierdaagse weer. Al is het dan een dag later vanwege enorme hitte die verwacht wordt op dinsdag maar gewandeld wordt er.
In 2022, in de derde week van juli lopen meer dan 45.000 wandelaars, van meer dan 70 nationaliteiten, door de prachtige omgeving rondom Nijmegen. Wist jij dat deze wandeltocht al bestaat sinds 1909? Dit jaar is de 104e editie.
Nijmeegse vierdaagse
Op de laatste dag worden de wandelaars feestelijk ingehaald op de Via Gladiola, de Annastraat. Die straat heeft dan niet voor niets deze naam gekregen. Het is namelijk traditie om aan de wandelaars gladiolen uit te delen. Als winnaars worden zij binnengehaald met gladiolen. Een bloem die staat voor kracht, doorzettingsvermogen, overwinning.
Wist u dit?
Zijn we in het Nederlands vooral goed met ziektes als scheldwoord, in Utrecht schelden ze elkaar uit met bloemen: ‘Nee joh, glaadioal!’ Of als je het nog even erger wilt maken ‘Aachtelijke glaadioal!’
Nog meer info
In de middeleeuwen stonden gladiolen vooral in kloostertuinen vanwege eraan toegeschreven geneeskrachtige werking. Sinds het begin van de 17e eeuw is de gladiool, vanwege haar sierwaarde, geïntroduceerd in West-Europa in tuinen van vooraanstaande dames en heren. Hierna krijgt de gladiool ook meer bekendheid als snijbloem. Meer weten over de geschiedenis van de gladiool? Lees dan ook eens deze artikelen.
